زبان های گزارش دهی تجاری توسعه پذیر برای هر بخش از اطلاعات مالی از برچسب استفاده می کنند، که پس از آن به صورت برنامه نویسی شده می توان از این برچسب ها در برنامه هایی که با XBRL سازگار هستند استفاده کرد.
به این نکات مهم در خصوص زبان ایکس بی آر ال توجه کنید:
- eXtensible Business Reporting Language یک قالب استاندارد های حسابداری جهانی و قابل دسترس است که به منظور تبادل اطلاعات تجاری میان کسب و کار ها استفاده می شود.
- این زبان بر اساس کد نویسی XML کار می کند، و یک راه استاندارد برای تبدیل گزارشات مالی در سراسر دنیا می باشد.
- آخرین نسخه ای که از XBRL وجود دارد، نسخه ی 2.1 است که در سال 2003 منتشر شده و همچنان درحال کار کردن است.
البته ماژول ها و امکانات اضافه ای به این ورژن اضافه شده است که تحت عنوان افزونه (add-on) موجود و قابل استفاده است.
XBRL چطور کار می کند؟
اطلاعات و دیتاهایی که از این زبان استفاده می کنند را می توان به عنوان سیستمی از بارکد های مختلف دانست.
این بارکد ها نه تنها اطلاعات، بلکه ویژگی هایی را در بر می گیرند که این اطلاعات را تفسیر می کنند.
نمودار زیر می تواند به ما کمک کند تا نحوه کار و کاربرد این استاندارد را بهتر درک کنیم:
در این نمودار، source document یا اطلاعات منبع نشان دهنده ی گزارشات سالانه ی شرکت است که قرار است به XBRL تبدیل شود.
Taxonomy یا طبقه بندی XBRL در لغت، شامل دسته ای از عناصر و المان هایی است که گزارش می شوند.
این قسمت وظیفه دارد تا برچسب ها (یا بارکد ها)ی تمامی این عناصر که در گزارش قرار گرفته اند را تهیه کند.
تهیه اسناد و اطلاعات XBRL همچنین شامل فرایندی است که برچسب گذاری نام دارد.
برچسب گذاری شامل بارکد گذاری بر روی تمامی عناصری است که قرار است در گزارشات سالانه قرار بگیرد.
هنگامی که تمامی اجزا برچسب بخورند، اسناد و اطلاعات مورد نظر تولید می شوند و فرایند تولید تکمیل می شود.
گزارش نهایی XBRL تمامی نکاتی که در گزارشات سالانه به آنها نیاز است را در کنار ویژگی های توصیفی اطلاعات شامل می شود.
این گزارش ها به پلتفرم خاصی وابسته نمی باشند و می توان آنها را بار دیگر برای انتقال اطلاعات و یا ارائه ی آنها استفاده کرد.
XBRL استاندارد است
زبان گزارش دهی تجاری توسعه پذیر امروزه به یک استاندارد تبدیل شده است و در سر تا سر دنیا پذیرفته و استفاده می شود.
این امر باعث شده تا حجم زیادی از اشکالات، ناسازگاری ها و خطا ها در اصطلاحات و قالب بندی داده ها برطرف شود.
این زبان دقیق است
دیگر مزیت این زبان این است که از دقت بالایی برخوردار است و می تواند اطلاعات را با دقت بالایی ارائه کند.
همچنین اطلاعات بر پایه این زبان هم قابلیت محاسبه و هم قابلیت تائید را دارند.
سرعت عمل بالا
از مهم ترین قابلیت های XBRL این است که این زبان می تواند گزارشات را با سرعت بالا و لحظه ای ارائه کند، و در عین حال می تواند راه هایی را برای پیدا کردن اطلاعات به صورت مفید تر، دقیق تر و مناسب تر به شما ارائه کند.
قابلیت استفاده ی مجدد از اطلاعات
هنگامی که شما یک مرتبه اطلاعات را به فرمت و زبان XBRL وارد می کنید، این امکان وجود خواهد داشت تا بعدا دوباره از آن اطلاعات به روش ها و فرمت های مختلف دیگری استفاده کنید.
پلتفرم مستقل
ایکس بی آر ال یک استاندارد باز است، و بدین ترتیب یک پلتفرم مستقل نیز می باشد. این امر به شما این امکان را می دهد تا دیتا و اطلاعات مختلف را به راحتی مبادله کرده و آنها را انتقال دهید.
همچنین یکی دیگر از ویژگی های این استاندارد این است که به منطقه، کشور و یا شهر خاصی محدود نمی شود، و می توان این دیتا و اطلاعات را به زبان های مختلف از جمله زبان فارسی رد و بدل کرد.
XBRL برای همه مفید است
در واقع، هر کسی که بخواهد اطلاعات و دیتای خاصی را تجزیه و تحلیل کند، و یا آن را با دیتای دیگری مقایسه کند می تواند از XBRL استفاده کند، چرا که این زبان اطلاعات را سریع و قابل دسترس کند.
همه ی افراد، از سهامداران یک کسب و کار تا تحلیل گران سرمایه گذاری و سازمان های دولتی می توانند از این زبان استاندارد استفاده کنند.
جلوگیری از ورود دستی اطلاعات
بسیاری از کسب و کار ها امروزه هنوز از روش های دستی برای ثبت و استفاده از گزارشات مالی استفاده می کنند.
این روش قدیمی و سنتی نه تنها وقت و زمان زیادی را می گیرد، بلکه می تواند باعث شود اشکالات و خطا های زیادی در ورود اطلاعات به وجود بیاید.
XBRL می تواند وابستگی یک کسب و کار به چنین روش هایی را کاهش دهد، که این امر باعث می شود صرفه جویی در زمان افزایش پیدا کند، و زمان اضافه برای کار های مهم تری استفاده شود.
XBRL تنها برای امور مالی نیست
این اشتباه است که بگوییم XBRL تنها برای اطلاعات و گزارشات مالی استفاده می شود.
در حقیقت، این استاندارد را می توان برای مکاتبات اطلاعات و دیتا های غیر مالی، نظیر وضعیت انبار یک کسب و کار نیز استفاده کرد.
این بدان معناست که اگر یک کسب و کار بتواند قدرت واقعی XBRL را درک و از آن استفاده کند، می تواند تا حد بسیار زیادی مدیریت فرایند گزارش دهی داخلی خود را تقویت کرده و آن را بهبود ببخشد.
ارتباط XBRL با استانداردهای حسابداری ایران
استانداردهای حسابداری ایران، چارچوب اصلی تهیه صورت‌های مالی شرکت‌ها و نهادهای اقتصادی را تشکیل می‌دهد.
در هر استاندارد، نحوه طبقه‌بندی و افشای اقلام مالی تشریح شده است.
در فضای XBRL، مفاهیم حسابداری (Concepts) در شناسنامه مفاهیم (Taxonomy) تعریف می‌شوند.
برای انطباق XBRL با استانداردهای ملی، لازم است این مفاهیم دقیقاً بر اساس صورت‌های مالی الزام‌شده در ایران تدوین شوند.
برخی نکات کلیدی:
1. مشابهت‌ها با IFRS : بخشی از اصول و رویه‌های استانداردهای حسابداری ایران با استانداردهای بین‌المللی گزارشگری مالی (IFRS) هم‌پوشانی دارد. این شباهت می‌تواند پیاده‌سازی یک Taxonomy بومی را تسهیل کند.
2. تفاوت‌ها: در برخی موارد، نحوه‌ی طبقه‌بندی دارایی‌ها، بدهی‌ها یا نحوه افشای درآمدها و هزینه‌ها در استاندارد ملی با IFRS تفاوت دارد. بنابراین باید مفاهیم جدید یا ساختار متفاوتی در Taxonomy محلی تعریف شود.
نتیجه گیری :
XBRL به‌عنوان زبان گزارشگری تجاری توسعه‌پذیر، پاسخی مدرن و مؤثر به نیازهای فعلی و آینده گزارشگری مالی است.
این فناوری با ساختار منحصربه‌فرد خود، داده‌های مالی را با برچسب‌های استاندارد حسابداری پیوند می‌دهد و اجازه می‌دهد ابزارهای نرم‌افزاری داده‌ها را به شکل خودکار پردازش و تحلیل کنند.
در ایران نیز به‌دلیل ضرورت شفافیت اطلاعاتی، همگام‌سازی استانداردهای ملی با استانداردهای بین‌المللی و نیاز به نظارت مؤثر بر بازارهای مالی و نظام بانکی، XBRL می‌تواند نقشی حیاتی ایفا کند.
باوجود چالش‌هایی همچون پیچیدگی فناوری و نیاز به تغییر فرآیندهای سنتی، مزایای حاصل از پیاده‌سازی XBRL چنان چشم‌گیر است که می‌تواند به ارتقای اعتماد به بازارهای مالی، بهبود نظارت بر نظام بانکی، و تسهیل تصمیم‌گیری‌های اقتصادی در کشور منجر شود.
در نهایت، این حرکت در راستای دیجیتالی‌شدن نظام مالی و دستیابی به استانداردهای بین‌المللی گزارشگری، ایران را در مسیر رشد پایدارتر و شفاف‌تر اقتصادی قرار خواهد داد.